Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ

...καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή. Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός· κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος. Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή· κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι΄ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία.

Στα πρόσκαιρα ζωντανά σώματα τα δυο τούτα ρέματα παλεύουν:

α) ο ανήφορος, προς τη σύνθεση, προς τη ζωή, προς την αθανασία
β) ο κατήφορος, προς την αποσύνθεση, προς την ύλη, προς το θάνατο

Και τα δυο ρέματα πηγάζουν από τα έγκατα της αρχέγονης ουσίας. Στην αρχή η ζωή ξαφνιάζει· σαν παράνομη φαίνεται, σαν παρά φύση, σαν εφήμερη αντίδραση στις σκοτεινές αιώνιες πηγές· μα βαθύτερα νιώθουμε: η Ζωή είναι κι αυτή άναρχη, ακατάλυτη φόρα του Σύμπαντου. Αλλιώς, πούθε η περανθρώπινη δύναμη που μας σφεντονίζει από το αγέννητο στο γεννητό και μας γκαρδιώνει· φυτά, ζώα, ανθρώπους· στον αγώνα; Και τα δυο αντίδρομα ρέματα είναι άγια. Χρέος μας λοιπόν να συλλάβουμε τ΄ όραμα που χωράει κι εναρμονίζει τις δυο τεράστιες τούτες άναρχες, ακατάλυτες Ορμές· και με τ΄ όραμα τούτο να ρυθμίσουμε το στοχασμό μας και την πράξη.

Αδελφοί Lions , με αυτές τις λίγες γραμμές από την Ασκητική του Ν.Καζαντζάκη ο γράφων προσπαθεί να προσδώσει μία δυναμική στην παρουσίαση της βιογραφίας του μεγάλου πολίτη του κόσμου.

Ιδου Ο ΝΙΚΟΣ Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ - Ο ιδεολόγος της ελευθερίας , ο επαναστάτης , ο ανυπότακτος .

Πρώτο ξύπνημα , Πρώτα βήματα . Χάνδακας 1883. Προσκυνητές των μεγάλων παθών τους όλοι οι Κρήτες απ άκρη σ' άκρη του νησιού υπομένουν με στωικότητα τον Τούρκο κατακτητή. Χρόνια σκλαβιάς, ατίμωσης, υποταγής και σκληρότητας, με τον πόθο της λευτεριάς άσβεστο να σιγοκαίει στα σπλάχνα του υπερήφανου λαού της Κρήτης. Το όραμα της απελευθέρωσης ζωντανό, καθημερινή ανάγκη και στόχος ιερός για μια χούφτα ανθρώπους ξεχασμένους από την υπόλοιπη Ελλάδα και ηθελημένα άγνωστους για τις τότε μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη. Ανήμποροι πολιτικά αλλά ταυτόχρονα δυνατοί και ρωμαλέοι στην ψυχή τους, που αιώνες τώρα έχουν αποδείξει ότι είναι το εισιτήριο τους για τα πιο σπουδαία θαύματα της ανθρώπινης δεινότητας και θέλησης. Μέσα στην ασυγκράτητη φλόγα της επιθυμίας για απελευθέρωση και τις σχεδιαζόμενες επαναστατικές κινήσεις των Κρητών έρχεται στον κόσμο ο Νίκος Καζαντζάκης.

Είναι 18 του Φλεβάρη, ημέρα Παρασκευή(των Ψυχών), γεγονός που ερμηνεύτηκε από τη μαμή σαν σημάδι ότι ο Καζαντζάκης θα γινόταν Δεσπότης.... ( πιθανή ερμηνεία αντιπαραθέσεων)

Η αναζήτηση κάποιου σκοπού, ενός νοήματος, απετέλεσε το κύριο μέλημά στην δυναμική του νεαρού Καζαντζάκη. Όταν οι άλλοι νέοι της ηλικίας του χαιρόντουσαν τη ζωή με το δικό τους νεανικό και ανέμελο τρόπο, αυτός γράφει στο έργο του "Βραχόκηπος" Ποιος είναι ο δρόμος για την εκπλήρωση του δικού μου του νόμου; Να διαταράξω την τάξη, να συντρίψω το πρωτόκολλο, να ξεστρατίσω από τους προγόνους. Να αλητεύσω στα απαγορευμένα, στις αγέρωχες κι επικίντυνες περιοχές του αβέβαιου. Να δέχουμε ατάραχος ακόμη περισσότερο: σαν ευλογία την κατάρα του πατέρα και της μάνας. Να έχω το θάρρος να είμαι μόνος !!

Ο πατριωτισμός του Καζαντζάκη φάνηκε από πολύ νωρίς στη ζωή του, εγγίζοντας τα όρια της αυτοθυσίας, του υπερβάλλοντα ζήλου και της προσήλωσης στο ιδανικό της ελευθερίας. --Δε χύνεται ποτέ άδικα το αίμα. Δεν το χεις ακουστά πως ένας σπόρος είναι η λευτεριά, μα δεν ποτίζεται αυτός με νερό για να πιάσει, παρά με αίματα, δήλωνε με έμφαση. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, εφόσον μπροστά στο διψασμένο βλέμμα του καθημερινά ορθωνόταν το παράστημα του πατέρα του ως πρότυπο σοβινισμού και παλικαριάς: όλη η ζωή και η σκέψη του συντονίζονται μ' αυτήν την έμμονη ιδέα της σκλαβιάς της Κρήτης, με την οποία και αρνείται να συμβιβασθεί....

Ο Καζαντζάκης στο Παρισι , γινεται κοινωνός της φιλοσοφιας του Ουίλιαμ Τζαίημς, του Ανρί Μπερξόν και του Νίτσε. Από τον Τζαίημς έμαθε να απορρίπτει την ύπαρξη του δεδομένου και του τελεσίδικου στην καθημερινή μας ζωή και από τον Μπερξόν εμπνεύστηκε το όραμα του αγωνιζόμενου Θεού, την βαθύτερη επιδίωξη να γίνουμε οι άνθρωποι μέσα στην καθημερινότητά μας Σωτήρες του Θεού (Salvatores Dei), με την έννοια της προσωπικής μας λύτρωσης από δεσμά και πρέπει, από ανταμοιβές σε μια μεταθανάτια ζωή για όσα πράττουμε τώρα .

Αγνάντεψε γύρα σου. Όλα τούτα τα κορμιά που κοιτάς θα σαπίσουν. Σωτηρία δεν υπάρχει , αποδεσμεύουν το Δικό τους Θεό από δάφνες, στεφάνια και μετάλλια υπεροχής και τον αγγίζουν με τα αισθητήρια της ψυχής τους κάνοντάς τον σύμμαχο, συμπαραστάτη, συνοδοιπόρο στα δύσκολα και κακοτράχαλα μονοπάτια της ζωής τους.

Οι άνθρωποι, ο καθένας χωριστά, λυτρώνουν το Θεό τους, γίνονται Σωτήρες του Θεού, έλεγε ο ίδιος ο Καζαντζάκης. Αυτή τη φιλοσοφική ενατένισή του συναντάμε στο έργο του με τον ομώνυμο τίτλο Salvatores Dei ή Ασκητική όπως τελικά κατέληξε να το ονομάσει. Ο Μπερξόν στάθηκε ίσως ο πιο σημαντικός δάσκαλος για τον Καζαντζάκη και από τον Νίτσε, στον οποίο μάλιστα αφιέρωσε τη διδακτορική του διατριβή-με τίτλο

[ Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του δικαίου και της πολιτείας ]-,

Στις κοινωνικές σχέσεις ανάπτυξης φιλίας , φίλοι πραγματικοί για τον Καζαντζάκη μέχρι το τέλος της πολυτάραχης ζωής του ήταν λίγοι, διότι ο Καζαντζάκης ήταν ένας ιδιόρρυθμος άνθρωπος που έβρισκε ευχαρίστηση στην ακατάπαυτη εργασία, στον μόχθο και την ατέρμονη προσπάθεια.

Η πρώτη γυναίκα που μπήκε στη ζωή του ήταν η συμπατριώτισσά του Γαλάτεια Αλεξίου, με την οποία συνδέθηκε ερωτικά στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου και έμεινε μαζί της για είκοσι περίπου χρόνια. Μετά από έναν χρόνο συμβίωσης παντρεύτηκαν το 1911 στο νεκροταφειακό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου στο Ηράκλειο. Δυστυχώς, ο γάμος τους δεν ήταν ιδιαίτερα ευτυχισμένος, ίσως διότι ο νεαρός τότε Καζαντζάκης βρισκόταν στα πιο γόνιμα χρόνια της εσωτερικής του αναζήτησης και να έβλεπε το γάμο σαν μια δέσμευση που του στερούσε το πολύτιμο για τη ζωή του οξυγόνο, την αχαλίνωτη περιπλάνηση στα μονοπάτια του αβέβαιου της ανθρώπινης ζωής.....

Η πολιτική ταυτότητα ενός ανήσυχου πνεύματος _ Αν κάποιος προσπαθήσει να σκιαγραφήσει το πορτρέτο του Καζαντζάκη παραλείποντας να αναφερθεί στην πολιτική του οντότητα ως λογοτέχνη αλλά και στην πολιτική του σταδιοδρομία ως ανθρώπου, τότε σίγουρα θα έχει αποτυχεί, διότι ο Καζαντζάκης ήταν μια βαθύτατα πολιτική ύπαρξη που χάραξε μια εξέχουσα πορεία στην ιστορία των πολιτικών θεσμών της Ελλάδας. Μπροστά στα μάτια του αποθεώνεται το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας, εμπνευστής του οποίου είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος και παίρνει σάρκα και οστά ο πόθος για το "Μεγάλο Ξημέρωμα" όπως χαρακτηρίζει τη Μεγάλη Ιδέα. Ο Καζαντζάκης τρέφει αισθήματα θαυμασμού για το Βενιζέλο, τον οποίο είχε την ευκαιρία να ζήσει από κοντά όταν υπηρετούσε στο ιδιαίτερο γραφείο του ως εθελοντής στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Τον θεωρούσε ικανό και άξιο να πραγματώσει το μεγάλο ιδεώδες. Δε θα υπηρετούσε άλλωστε στην κυβέρνησή του το 1919 ως Γενικός Διευθυντής στο Υπουργείο Περιθάλψεως ούτε θα αναλάμβανε τη βαριά ευθύνη να μεταφέρει τους Έλληνες του Καυκάσου στη χώρα μας. Το 1922 μυείται στον Σοσιαλισμό και δύο χρόνια αργότερα, το 1924, ιδρύει την πρώτη "Πολιτική Σοσιαλιστική Ομάδα" στο Ηράκλειο και κάνει έμβλημα της δράσης του το τρίπτυχο της πολιτικής του φιλοσοφίας: Ελευθερία Δημοκρατία - Σοσιαλισμός. Συλλαμβάνεται, όμως, ως κομμουνιστής λόγω του γενικότερου αναβρασμού που επικρατεί μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ταξιδιώτης του πνεύματος _ Ο Καζαντζάκης υπηρέτησε πολλούς χώρους εξίσου επάξια και με την ίδια αγάπη και αφοσίωση. Δεν ήταν μόνον ένας λαμπρός συγγραφέας και ποιητής, ένας οξυδερκής πολιτικός, ένας τιμητής του πνεύματος αλλά κι ένας σημαντικός δημοσιογράφος, καθώς εργάστηκε μεταξύ 1924 και 1937 ως ανταποκριτής μεγάλων εφημερίδων της εποχής. Δεν οδηγήθηκε στην ενασχόληση με τη δημοσιογραφία ωθούμενος μόνον από βιοποριστικούς λόγους-διότι η αφοσίωση του στη πνευματική παραγωγή απαιτούσε να εξασφαλίσει πρωτύτερα τα δέοντα προς το ζην- αλλά από την πολύ πιο ουσιαστική ανάγκη του να πραγματώνει τον πολυπράγμονα και πολυδιάστατο εαυτό του, να βρίσκει διεξόδους έκφρασης στη δημιουργικότητά του, να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Είναι, βέβαια, αλήθεια πως η αμοιβή του δεν ήταν σε εκείνους τους δύσκολους καιρούς γενναιόδωρη και αντίστοιχη της εμβέλειας της προσωπικότητας και των ικανοτήτων του, αλλά του εξασφάλιζε παράλληλα με άλλες δραστηριότητές του, όπως η συγγραφή σχολικών εγχειριδίων και λεξικών ή οι μεταφράσεις, μια αξιοπρεπή διαβίωση. Σταθμοί στη δημοσιογραφική καριέρα του στάθηκαν αφενός οι ταξιδιωτικές του περιηγήσεις που δημοσίευε σε μεγάλες εφημερίδες, όπως η Καθημερινή και ο Ελεύθερος Λόγος. Πιο συγκεκριμένα, τον Αύγουστο του 1926 πήρε συνέντευξη από τον Ισπανό δικτάτορα Πρίμο ντε Ριβέρα και τον Οκτώβριο του ίδιου του χρόνου από τον Μουσολίνι στην Ρώμη. Δέκα χρόνια αργότερα, ως πολεμικός ανταποκριτής πια συναντά και παίρνει συνέντευξη από τους Φράνκο και Ουναμούνο....

Κορυφαία μορφή της ελληνικής λογοτεχνίας. Πολυγραφότατος ασχολήθηκε με όλα τα είδη της λογοτεχνίας και έκανε εκπληκτικές μεταφράσεις ξένων συγγραφέων. Την περίοδο του Α .Παγκοσμίου Πολέμου ο Καζαντζάκης γνώρισε σε ένα λιγνιτωρυχείο στη Μάνη τον Αλέξη Ζορμπά, τον περήφανο Ελληνα που έγινε πρωταγωνιστής του διάσημου πλέον μυθιστορήματος του.

Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Γερμανία και την Ιταλία γιά να επιστρέψει στην Κρήτη πέντε χρόνια μετά. Κατά την περίοδο του ταξιδιού του ασπάζεται τον βουδισμό και ξεκινά να γράφει την Ασκητική του.

Επιστρέφοντας στο Ηράκλειο αρχίζει να γράφει την Οδύσσεια. Ένα έπος που περιλαμβάνει 24 ραψωδίες και που του πήρε 14 χρόνια για να το ολοκληρώσει. Η Οδύσσεια του Καζαντζάκη ξεκινά από εκεί που σταματά η Οδύσσεια του Ομήρου. Σε αυτήν ξεδιπλώνει την κοσμοθεωρία του, ο Οδυσσέας του Καζαντζάκη δεν ελπίζει τίποτα , δεν φοβάται τίποτα , είναι ελεύθερος.

Μετά την ολοκλήρωση του γιγαντιαίου αυτού έργου ο συγγραφέας ταξίδεψε στη Γαλλία, την Κίνα ,την Ιαπωνία και την Ισπανία. Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γράφει το πασίγνωστο Ο Βίος και η Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Ακολούθησαν τα :

Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, ο Καπετάν Μιχάλης, Οι αδερφοφάδες, Αναφορά στο Γκρέκο, Χριστόφορος Κολόμβος.

Ποιος ήταν τελικά ο Νίκος Καζαντζάκης;

Ο Μιχάλης και η Μαριγώ Καζαντζάκη , οι γονεις του πρόλαβαν πριν πεθάνουν να πληροφορηθούν ότι ο γιος τους ήταν αναρχικός, κομμουνιστής, άθεος, μηδενιστής, που όταν έφτανε για επίσκεψη στην Κρήτη πρώτο μέλημα της αστυνομίας ήταν να τον καλεί και να του κάνει συστάσεις, για να μη δημιουργήσει κι εκεί προβλήματα. Μάλιστα σε μια από τις επισκέψεις του στην Κρήτη του ζήτησαν να κάνει και γραπτή δήλωση για την ως τότε δράση του και να εκθέσει τα κοινωνικά του φρονήματα. Το μόνο που ποθούσε βαθιά μες την ψυχή του ο Καζαντζάκης δεν ήταν τίποτε άλλο παρά αυτό που έγραφε στο φίλο του Δημήτριο Καλογερόπουλο το 1908 από το Παρίσι:

Θέλω να σχηματίσω μια ατομική, δική μου αντίληψη της ζωής, μια θεωρία του κόσμου και του προορισμού του ανθρώπου και σύμφωνα μ αυτήν, συστηματικά και με ορισμένο τρόπο και πρόγραμμα, να γράφω ό,τι γράφω !!

Γι' αυτό ο Καζαντζάκης αναγνωρίζεται ως πολίτης του κόσμου. Δεν τον χωρούσε ο τόπος, όπου κι αν πήγαινε. Έψαχνε, αναζητούσε, δεν ησύχαζε ποτέ. Κέρδισε επάξια τον τίτλο του cosmopolitism universalis, ποτέ όμως δεν αποποιήθηκε την ταυτότητα του Έλληνα, κυρίως δε του Κρητικού. Λέγεται ότι σε όποιο μέρος του κόσμου κι αν ταξίδευε, κρατούσε πάντα μια χούφτα χώμα από τη γη που τον γέννησε.

*Όπου πάω κρατώ πάντα ανάμεσα στα δόντια μου σα φύλλο δάφνης την Ελλάδα, λέει με υπερηφάνεια. Ο Νίκος Καζαντζάκης προτίμησε τον άχαρο και μη αποδεκτό ρόλο του αιώνιου αναζητητή και στοχαστή** αποδέχτηκε τις συνέπειες επιφυλάσσοντας στον εαυτό του μια προμηθεϊκά απάνθρωπη μεταχείριση, σαν ισοβίτης σε μια φυλακή δικής του επινόησης, με αόρατα δεσμά. Μοναχικός και κάποιες φορές εξαιρετικά ενδοστρεφής. Πικραμένος από την απόρριψη όσων εθελοτυφλούσαν μπροστά στο εξαίρετο έργο ενός λαμπρού επιστήμονα, τιμητή του πνεύματος, λάτρη της αναζήτησης της αλήθειας, σπουδαίο άνθρωπο, κήρυκα της ελευθερίας....

Σ'όλη αυτή την υπέρμετρα δυναμική πορεία στην αναζήτηση της αλήθειας και της ελευθερίας , μοιραία και η εμφάνιση σοβαρών και ισχυρών επικριτών . Χαρακτηριστικό είναι το ότι η Ορθόδοξη και η Καθολική εκκλησία είχαν ζητήσει τον διωγμό του και τον αφορισμό του . Και η μεν εκκλησία της Ελλάδος προχώρησε στην εισήγηση δίωξης και στον αφορισμό του , αλλά όταν έφθασε το έγγραφο στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως , ο αείμνηστος Πατριάρχης Αθηναγόρας τοποθέτησε το έγγραφο στο κατάλληλο συρτάρι ,αγνοώντας την Ιερά σύνοδο.. Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία αντίθετα , κατέγραψε το βιβλίο του "Ο τελευταίος πειρασμός" στον κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων " Index librorum Prohibitorum" Η απάντηση του συγγραφέα ήταν άμεση . Με ένα καταλυτικο τηλεγράφημα στην επιτροπή του Index της ρωμαιοκαθολικης εκκλησιας με την φράση του απολογητή Τερτυλλιανού " ad tuum, Domine ,tribunal apello" δηλαδή "στο δικαστήριο σου ,Κύριε, κάνω έφεση"

Ο Νίκος Καζαντζάκης Πέθανε στην Γερμανία το 1957, στις 26 Οκτωβρίου . Μεταφέρεται στην Κρήτη , στο Ηράκλειο και παρά τις αρνητικές θέσεις της επίσημης εκκλησίας...

Καθώς το αεροπλάνο προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, μια

τεράστια ανθρωποθάλασσα υποδέχτηκε τον γιο του Ψηλορείτη. Το φέρετρο τοποθετήθηκε στον Μητροπολιτικό ναό του γιου Μήνα με την έγκριση του Μητροπολίτη της Κρήτης Ευγένιου που αψήφησε τις απειλές της Ιεραρχίας και ψάλει μια σύντομη επιμνημόσυνο δέηση. Βρακοφόροι Κρητικοί και κοπελιές του Λυκείου με εθνικές ενδυμασίες και μαύρες μαντίλες στέκονται δίπλα στο φέρετρο. Εκατοντάδες στέφανα κατατέθηκαν στην τιμή του Κρητικού και το λαϊκό προσκύνημα κράτησε μέχρι αργά τα μεσάνυχτα.

Ο Μητροπολίτης Ευγένιος ψάλλει την νεκρώσιμη ακολουθία παρουσία του πρωτοσύγκελου αρχιμανδρίτη Φιλόθεου και άλλων 17 ιερέων . Ο δήμαρχος του Ηρακλείου, ο συναρχηγος των Φιλελευθέρων Γεώργιος Παπανδρέου, Ο Νορβηγός συγγραφέας Μαξ Ταου, πρυτάνεις του Πανεπιστημίου, ο Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων και διάφοροι λογοτεχνικοί σύλλογοι προσφωνούν τον μεγαλύτερο λογοτέχνη του αιώνα μας.

Στον τάφο του υπάρχει χαραγμένη η φράση από την Οδύσσεια που την θεωρούσε το σημαντικότερο έργο του :

"Δεν ελπίζω, τίποτε, δεν φοβάμαι τίποτε, είμαι λεύτερος"

Δημητρης Καλαφάτης
Lions Club White Tower